دندانپزشکی آرام‌بخش چیست؟
داشتن ترس یا اضطراب در درمان‌های دندانپزشکی در بسیاری از افراد وجود دارد، بخصوص وقتی جراحی نیاز داشته باشند. به گفته آکادمی دندانپزشکی عمومی (AAG)، در دندانپزشکی آرام‌بخش کودکان از دارو برای ریلکس کردن بیمارانی که احساس ناراحتی دارند، استفاده می‌شود تا این احساس ناراحتی بیماران در طی درمان‌های دندانپزشکی کنترل شود. در بسیاری از موارد، آرام‌بخش شما را به هوش نگه می‌دارد و در عین حال به حدی احساس آرامش و راحتی می‌کنید که ممکن است به خواب بروید. با استفاده از بی‌حسی‌های قوی‌تر، شاید حتی پس از جراحی، چیزی از این مرحله به خاطر نیاورید.
کشیدن دندان عقل
کشیدن دندانی که در دهان کاملا در دسترس است، کار تقریبا آسانی است. مراحل این کار شامل استفاده از بی‌حسی موضعی، کار روی لثه و سپس خارج کردن دندان است. البته معمولا در مورد دندان عقل اینگونه نیست. دندان‌های عقل در عقب دهان واقع شده و بیشتر آن‌ها فضای کافی برای رشد مناسب ندارند و اصطلاحا فشرده در می‌آیند. به نقل از جراحی دهان برک (Berks Oral Surgery)، در واقع، نه نفر از هر ده نفر حداقل یک دندان فشرده دارند.
کشیدن دندان‌ها فشرده معمولا سخت‌تر از کشیدن دندان‌های طبیعی است و نیازمند خارج کردن بخشی از استخوان و بافت لثه است. از آنجا که معمولا هر چهار دندان عقل در یک جلسه خارج می‌شوند، بیشتر دندانپزشکان از انواع آرام‌بخش طی این عمل، استفاده می‌کنند.
آرام‌بخش ها و داروهای بی‌حسی برای دندان عقل
اگر دندانپزشک توصیه می‌کند که دندان عقل خود را بکشید به این دلیل است که یا خراب شده و یا به درستی در نیامده، هول نشوید. با اینکه کشیدن دندان ترسناک به نظر می‌رسد، ولی اگر از داروهای بی‌حسی دندان عقل که جزئی از حیطه‌های دندانپزشکی با آرام بخش است استفاده شود، دیگر به خاطرتان هم نخواهد ماند.
جراحان دهان در دوره‌های رزیدنتی جراحی در بیمارستان، در مورد همه جوانب اعمال بی‌حسی تحت آموزش قرار می‌گیرند. طبق گفته‌های انجمن جراحی دهان و جراحان فک و صورت آمریکا، جراحان دهان در مدیریت راه‌های هوایی، گرفتن لاین داخل وریدی و مدیریت عوارض احتمالی مهارت دارند.
اگر کشیدن الزامی دندان‌های عقل خود را به تعویق انداخته‌اید، مصرف آرام‌بخش، ترس از عمل را بهبود می‌دهد و هر کدام از روش‌های بی‌حسی را که انتخاب کنید، به جراح دهان خود و تیم بیهوشی آموزش دیده او اطمینان کنید تا تجربه ایمن و راحتی از دندانپزشکی داشته باشید.
قبل از انتخاب بهترین بی‌حس‌کننده برای خارج کردن دندان عقل، با پزشکتان در مورد سطح اضطراب خود و پیچیدگی عمل، گفتگو کنید. رایج‌ترین انواع آرام‌بخش‌هایی که امروزه در مطب‌های دندانپزشکی استفاده می‌شود را مدنظر داشته باشید:
- بی‌حس‌کننده‌های موضعی، داروهای بی‌حس‌کننده‌ای هستند که در قسمت مورد نظر در دهان تزریق می‌شوند. این نوع داروها احساس درد طی عمل را متوقف می‌کنند.
- آرام‌بخش‌های بدون نیاز به بیهوشی معمولا کمی قبل از عمل از طریق دهانی و همراه با یک قرص ضد اضطراب مصرف می‌شوند. این دارو سبب احساس سرگیجه شده و اگر در دوزهای زیاد مصرف شود، ممکن است سبب شود طی عمل به خواب بروید. پس از مصرف این داروها، لازم است کسی شما را به مطب ببرد و برگرداند.
- اکسید نیتریت یا همان «گاز خنده» ترکیبی از اکسید نیتریت و اکسیژن است که از طریق ماسکی که روی بینی قرار می‌گیرد، استنشاق می‌شود. این گاز سبب آرامش بیشتر و اضطراب کمتر در حین درمان می‌شود. اثر دارو به سرعت از بین می‌رود و پس از عمل، می‌توانید رانندگی کنید. معمولا داروهای خوراکی و اکسید نیتریت با هم استفاده می‌شوند که در این صورت خودتان نمی‌توانید رانندگی کنید.
- به گفته AAG، آرام‌بخش‌های داخل وریدی (IV) از طریق خوراکی یا وریدی استفاده می‌شود. این داروها به سرعت اثر می‌کنند. پس از مصرف به هوش هستید و قادر خواهید بود که به سیگنال‌های بصری دندانپزشک پاسخ بدهید، با این حال بعدا چیز زیادی از عمل به خاطر نخواهید آورد. آرام‌بخش داخل وریدی سبب تسکین درد نمی‌شود، بنابراین با بی‌حسی‌های موضعی مصرف می‌شود. پس از مصرف، تلو تلو می‌خورید و بعد از اتمام کار، نیاز است کسی شما را به خانه برساند.
- بیهوشی عمومی ترکیبی از داروهای داخل وریدی و خوراکی است که به حدی شما را آرام می‌کند که بیهوش می‌شوید. افرادی که آرام‌بخش قوی مصرف کرده‌اند ممکن است به مراحل بیهوشی کامل برسند. بهترین بخش این است که پس از هوشیاری، هیچ چیز در مورد عمل به خاطر نخواهید آورد.
آرام‌بخش داخل وریدی در مقایسه با بیهوشی عمومی
بسیاری از بیماران از رفتن به دندانپزشکی می‌ترسند و به دلیل اضطراب داشتن، از مراقبت دندانی اجتناب می‌کنند که خود می‌تواند منجر به صدمات شدیدی به سلامت دهان و نیز سلامت عمومی گردد. دندانپزشکان هر چه بیشتر متوجه می‌شوند که بیماران به دلیل داشتن اضطراب و ترس، از دریافت مراقبت خودداری می‌کنند، گزینه‌های جدیدتر، مانند دندانپزشکی آرام‌بخش داخل وریدی و سایر انواع دندانپزشکی آرام‌بخش رواج پیدا می‌کند.
در دندانپزشکی آرام‌بخش برای آرام ماندن بیماران در طی کار از دارو استفاده می‌شود. آرام‌بخش از درد جلوگیری کرده و پس از اتمام کار، خاطره کمی از عمل در ذهن بیمار باقی می‌ماند. بعضی از بیماران دندانپزشکی آرام‌بخش را با بیهوشی عمومی اشتباه می‌گیرند. در اینجا نگاه نزدیکتری به این دو روش و مزایا و معایب آن‌ها خواهیم داشت:
آرام‌بخش داخل وریدی چیست؟
آرام‌بخش داخل وریدی استفاده از آرام‌بخش در رگ است که سبب تأثیر سریع دارو می‌شود و دندانپزشک قادر به تنظیم سطح آن برای هر بیمار است که همین امر سبب کاهش خطر عوارض جانبی می‌شود. پس از دریافت این آرام‌بخش، نیمه هوشیار هستید و می‌توانید با دندانپزشک ارتباط برقرار کنید ولی پس از اتمام کار، خاطره کمی از آن در ذهنتان باقی می‌ماند. آرام‌بخش داخل وریدی معمولا برای آرام شدن طی جراحی دهانی مانند ایمپلنت گذاری، کشیدن دندان عقل و سایر اقدامات تهاجمی دندانی توسط دندانپزشک توصیه می‌شود.
فواید دندانپزشکی با آرام‌بخش داخل وریدی
فواید دندانپزشکی با آرام‌بخش داخل وریدی شامل موارد زیر است:
- میزان آرام‌بخشی بیشتر در مقایسه با آرام‌بخش خوراکی یا استنشاقی.
- تأثیر سریع به دلیل استفاده به صورت وریدی. آرام‌بخش خوراکی به یک ساعت و حتی بیشتر برای اثرگذاری وقت نیاز دارد.
- بهبودی سریع‌تر نسبت به آرام‌بخش خوراکی یا بیهوشی عمومی.
- کاربردی در کاهش اضطراب شدید به دلیل رسیدن به سطوح بالای آرام‌بخشی.
- فراموشی یکی از عوارض شایع آرام‌بخش داخل وریدی است که سبب می‌شود بیماران به ندرت چیزی از عمل دندان به خاطر آورند.
- از بین رفتن رفلکس گگ در بیماران ( با رفلکس گگ حساس ) که سبب راحتتر کردن اقدامات دندانپزشکی می‌شود.
- هوشیاری بیمار مزیت بزرگ داروهای آرام‌بخش داخل وریدی در مقابل بیهوشی عمومی است و در بیمارانی که نمی‌خواهند در خطر عوارض ناشی از بیهوشی عمومی و قیمت بالای آن باشند و نیز بیمارانی که استفاده از بیهوشی عمومی برایشان چندان سالم نیست، جایگزین مناسبی است.
بیهوشی عمومی چیست؟
در بیهوشی عمومی از ترکیبی از گازهای استنشاقی و داروهای وریدی استفاده می‌شود تا بیماران کاملا بیهوش شده و هیچ درد و حسی در طی اقدام پزشکی نداشته باشند. امروزه بدلیل وجود عوارض جدی، معمولا از این روش برای اقدامات دندانپزشکی استفاده نمی‌شود. عوارض آن شامل سرکوب سیستم تنفسی و قلبی عروقی است. شرایط زیر نیز خطر بیهوشی عمومی را افزایش می‌دهند:
- چاقی
- سیگار کشیدن
- دیابت
- آلرژی دارویی
- صرع
- تاریخچه واکنش بد به بی‌حسی
- وقفه تنفسی انسدادی در هنگام خواب
چه زمانی بیهوشی عمومی نیاز است؟
به دلیل تأثیر بالای آرام‌بخش وریدی و سایر روش‌های دندانپزشکی آرام‌بخش، استفاده از بیهوشی عمومی چندان در دندانپزشکی کاربردی ندارد، البته در بعضی شرایط از جمله موارد زیر کاربرد پیدا می‌کند:
- در افرادی که تحمل بالایی به داروهای آرام‌بخش وریدی دارند.
- در موارد نادر در افرادی که به شدت مضطربند و قادر به همکاری نیستند.
- در اقدامات دندانپزشکی تروماتیک مانند کشیدن دندان عقلی که کاملا فشرده شده یا با استخوان پوشیده شده‌اند.
- در سایر اعمال دهانی پیچیده
در سایر بیماران، آرام‌بخش وریدی گزینه مناسبتری است. البته باید در مورد شرایط خاص خود و اقدام مورد نیاز با دندانپزشک خود مشورت کنید.
دکتر زینب حسینیان متخصص دندانپزشکی کودکان در تهران
برای پرسش از دکتر بر روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.